Already Fifty Years !
De vzw Comité voor Belgische Opgravingen in Egypte (CBOE) werd opgericht in 1965, op initiatief van het toenmalige Ministerie van Nationale Opvoeding. Zodoende werd de mogelijkheid gecreëerd om, dankzij jaarlijkse ministeriële subsidies, op regelmatige basis archeologisch terreinonderzoek in Egypte te organiseren.
Niet alleen in Elkab, waar de in 1937 door Jean Capart begonnen opgravingen werden voortgezet, maar ook in Thebe, met name in de necropool van het Assassif, heeft het CBOE in de loop der jaren belangrijke ontdekkingen gedaan en epigrafisch werk verricht.
In Elkab werden binnen de stadsomheining o.a. gedeelten van het tempelgebied, een prehistorische nederzetting, talrijke huizen van een woonwijk uit de Grieks-Romeinse tijd en een necropool uit de Naqada III periode blootgelegd. Buiten de stadsmuren besteedde het CBOE veel aandacht aan de rotsnecropool, waar een mastaba uit de 3de dynastie en verschillende rotsgraven uit het Oude en het Nieuwe Rijk, werden ontdekt. Het epigrafisch onderzoek was gericht op de studie en publicatie van een Ptolemaeische hemispeos, een klein heiligdom uit de tijd van Ramses II, de reliëfblokken afkomstig van een barkenkapel uit het Middenrijk, de grafkapel van Setaoe uit de Ramessidentijd, zonder de honderden inscripties en tekeningen te vergeten die in de oudheid op een aantal rotswanden in de Wadi Hilâl zijn aangebracht.
In het Assassif werden de reusachtige graven van Ibi en Padihorresnet, twee belangrijke hoogwaardigheidsbekleders uit de Saïtentijd, blootgelegd, gedocumenteerd en gepubliceerd.
Na 1988 braken voor het CBOE moeilijke tijden aan. Wegens de nieuwe Belgische staatsstructuur moesten alle bestaande vzw’s voor opgravingen in het buitenland het plots zonder overheidssubsidies zitten. Zo ook het CBOE. Ondanks het wegvallen van deze belangrijke financieringsbron hebben te Elkab nog verscheidene opgravingscampagnes en epigrafische missies plaats kunnen vinden. De rol die daarbij door het Comité werd gespeeld, was echter eerder bescheiden, want voor de financiering diende beroep te worden gedaan op andere instanties, zoals het Egyptologisch Genootschap Koningin Elisabeth, het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen en de Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid.
Anderzijds kregen de Belgische universiteiten meer mogelijkheden om op verschillende sites in Egypte archeologisch onderzoek te organiseren. Mede om die reden werd in 2013 besloten de doelstellingen van het CBOE aan te passen aan de gewijzigde omstandigheden: het Comité werd geherprofileerd tot een contactcentrum waar al de Belgische vorsers die bij terreinonderzoek in Egypte betrokken zijn, elkaar op geregelde tijdstippen kunnen ontmoeten en gegevens over hun werkzaamheden kunnen uitwisselen. Het is tevens de bedoeling deze activiteiten te ondersteunen door de behaalde onderzoeksresultaten te verspreiden naar een breder publiek toe, meer bepaald via colloquia (in principe om de 3 jaar), lezingen en een website.
Onder de titel Belgisch archeologisch onderzoek in Egypte: recente resultaten en vooruitzichten werd op 25 oktober 2014, in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, een eerste colloquium gehouden. Deze bijeenkomst, waaraan door meer dan 70 toehoorders werd deelgenomen, was dermate succesvol, dat ongetwijfeld verwachtingsvol mag uitgekeken worden naar een tweede editie in 2017. Momenteel wordt overwogen om in het najaar van 2016 een Belgische of buitenlandse spreker uit te nodigen voor het geven van een uitgebreide lezing over zijn recente onderzoekingen. Sinds begin januari 2016 is ook de onderhavige website van het Comité operationeel.
Luc Limme
Bestuurslid CBOE
Gewezen directeur van de Belgische opgravingen te Elkab
L'ASBL Comité des Fouilles Belges en Egypte (CFBE) vit le jour en 1965, à l'initiative du Ministère de l'Education Nationale de l'époque. La possibilité fut de ce fait créée pour organiser de façon régulière la recherche de terrain en matière archéologique grâce aux subsides ministériels annuels.
Le CFBE a engrangé au fil des années d'importantes découvertes assorties de travaux épigraphiques, non seulement à Elkab en y perpétuant les fouilles initiées par Jean Capart en 1939 mais également à Thèbes, plus spécialement dans la nécropole de l'Assassif.
A Elkab furent mis au jour à l'intérieur de l'enceinte de la ville notamment des parties de la zone des temples, un campement préhistorique, de nombreuses maisons faisant partie d'un habitat de période gréco-romaine ainsi qu'une nécropole datant de la phase culturelle Nagada III. Le Comité des Fouilles a en outre accordé une attention particulière à la nécropole rupestre située en dehors de l'enceinte de la ville, dans laquelle furent découverts un mastaba de la IIIe dynastie ainsi que plusieurs tombes rupestres d'Ancien et de Nouvel Empire. La recherche épigraphique comporta l'étude et la publication d'un hémispeos ptolémaïque, d'un petit sanctuaire d'époque ramesside, de blocs inscrits provenant d'une chapelle de barque sacrée du Moyen Empire, de la tombe de Sétaou datant des Ramsès, sans oublier les centaines d'inscriptions et de dessins datant de l'Antiquité figurant sur nombre de parois rocheuses du Ouadi Hilâl.
Dans l'Assassif les impressionantes sépultures de deux importants dignitaires d'époque saïte, Ibi et Padihorresnet furent découvertes, documentées et publiées.
La période postérieure à l'année 1988 s'avéra être difficile pour le Comité des Fouilles. En effet, la réforme de l'Etat belge eut pour corollaire de priver soudainement toutes les asbl actives dans le secteur des fouilles à l'étranger - dont le CFBE - de subsides. Nonobstant la disparition de cette importante source de financement quelques campagnes de fouilles et missions épigraphiques purent encore être menées à Elkab. Le rôle imparti au Comité dans ce contexte fut toutefois relativement modeste, car il fallut faire appel à d'autres institutions dont l'Association Egyptologique Reine Elisabeth, le Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen ainsi que le Federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid.
D'autre part les universités belges virent élargir leur faculté d'organiser la recherche archéologique sur plusieurs sites en Egypte. C'est une des raisons pour laquelle le Comité des Fouilles décida en 2013 d'adapter sa finalité aux circonstances nouvelles, en se profilant comme centre de contact destiné à l'intégralité des chercheurs belges de terrain actifs en Egypte, leur offrant la possibilité de se rencontrer à intervalles réguliers et d'échanger des données relatives à leurs travaux. Le Comité des Fouilles a l'intention de soutenir leurs action en relayant le résultat de leurs recherches vers un public plus large, au moyen notamment de colloques (en principe tous les trois ans), de conférences ainsi qu'en créant un site web.
Dans cette optique, un premier colloque fut organisé le 25 octobre 2014, aux Musées royaux d'Art et d'Histoire, avec pour thème L'activité archéologique Belge en Egypte 2012-2014. Recherches récentes et perspectives. Cette rencontre regroupant plus de 70 auditeurs fut un succès, à telle enseigne que l'on peut avec confiance mettre en chantier un nouvel événement en 2017. A l'heure actuelle l'on envisage d'inviter à l'automne 2016 un conférencier belge ou étranger pour faire le point de façon exhaustive quant à l'état de ses recherches. Signalons également la mise en oeuvre du présent site web, opérationnel depuis début janvier 2016.
Luc Limme
Administrateur CFBE
Ex directeur des fouilles Belges à Elkab